చైత్రమాసంలోని చైత్ర శుద్ధ పాడ్యమినాడు ఉగాది పండుగను జరుపుకుంటారు. సాధారణంగా చంద్రుడు ఒక్కొక్క మాసంలో ఒక్కొక్క నక్షత్రంలో వుంటాడు. అటువంటి సమయాల్లో చంద్రుడు ఏ నక్షత్రంలో వుంటాడో.. ఆ మాసానికి అదే పేరుని పెడతారు. అలాగే ఉగాది పర్వదినం అయిన పౌర్ణమినాడు చంద్రుడు చిత్రా నక్షత్రంలో వుంటాడు కాబట్టి ఈ మాసానికి ‘చైత్రమాసం’ అని పేరు వచ్చింది. 

వాతావరణంలో ఒక్కసారిగా మార్పు సంతరించుకుని వసంత ఋతువుతో ఈ చైత్రమాసం మొదలవుతుంది. చెట్లు చిగుర్చి పూతలు, పిందెలు, పండ్లు అంటూ ఒక్కసారిగా ఆకుపచ్చని వాతావరణం అలుముకుంటుంది. శాస్త్రీయపరంగా చెప్పుకోవాలంటే.. వసంత ఋతువు మానవ ఆరోగ్యానికి ఎంతో మేలుకరమైనది. ఆరోగ్యానికి సంబంధించిన రోగాలు సంక్రమించకుండా.. ముఖ్యంగా చర్మసంబంధిత సమస్యలు రాకుండా వుంటుంది. చలికాలంలో వున్నంతవరకు చర్మం పొడిగామారడం, పొట్టు ఊడటం జరుగుతుంది. కానీ ఈ వసంతఋతువు రావడంతో చర్మసమస్యలు తొలగిపోయి కొత్త చర్మం వస్తుంది. 

మానసికంగా కూడా ఎంతో ఉత్సాహాన్ని, ఆహ్లాదంగా వుండేందుకు ఈ ఋతువు ఎంతో అనువైనది. అలాగే పంటలు కూడా కోతకు రావడంతో వ్యవసాయదారులు ఆనందంతో పండుగ వాతావరణాన్ని నెలకొల్పుకుంటారు. ఈ విధంగా రకరకాల మార్పులతో, ఆనందాలతో కూడిన రోజు కావడంతో చైత్రమాసంలో చైత్ర శుద్ధ పౌడ్యమినాడు ఉగాది పండుగను నిర్వహించుకుంటారు. 

ఉగాది అనే పదంలో ‘ఉగ’ అంటే నక్షత్ర నడక అని, ‘ఆది’ అంటే మొదలు అని అర్థం. అంటే సృష్టి ఆరంభం అని పేర్కొంటారు. 

శ్రీ జయనామ సంవత్సరం అయిన ఉగాది పర్వదినం నాడు ప్రతిఒక్కరు తమ ఇళ్లను అలంకరించుకోవడంలో మునిగిపోతారు. ఇంటిముందు రంగవల్లికలు వేసుకుంటారు. పూజాకార్యక్రమాలకు కావలసిన అన్ని జాగ్రత్తలు తీసుకుంటారు. రకరకాల వంటకాలను, పచ్చళ్లను తయారుచేసుకుంటారు. ముఖ్యంగా ఉగాది పచ్చడి ఎంతో ముఖ్యమైంది. ఉగాది పండుగ రోజు షడ్రుచులతో ఈ పచ్చడిని ఎంతో రుచికరంగా తయారుచేసుకుంటారు. 

ఈ ఉగాది పచ్చడిలో వుండే షడ్రుచులు ఆరోగ్యానికి ఎంతో మేలు చేస్తాయి. అదెలా అంటే.. శాస్త్రం ప్రకారం చైత్రమాసంలో భూమి, సూర్యునికి చాలా దగ్గరగా చేరుకుంటుంది. దానివల్ల వేడి ప్రభావం కూడా చాలా ఎక్కువగా వుంటుంది. ఈ వేడితాపం వల్ల ఆరోగ్యానికి సంబంధించిన కొన్ని సమస్యలు రావడానికి అవకాశాలున్నాయి. అటువంటి సమయాల్లో ఈ వేడి ప్రభావాన్ని తగ్గించడంలో బెల్లం, వేపపూత ఎంతో తోడ్పడుతాయి. 

మరికొన్ని విశేషాలు : 

పురాణ కథల్లో కూడా ఉగాది పండుగకు సంబంధించిన కొన్ని కథనాలు వున్నాయి. విష్ణుమూర్తి మొదటి అవతారం అయిన మత్స్యావతారం ఎత్తింది కూడా ఈ చైత్ర శుధ్ధ పాడ్యమి నాడే. పూర్వం సోమకుడు బ్రహ్మదేవుని దగ్గర వున్న వేదాలను దొంగిలించి తీసుకెళుతుండగా.. విష్ణువుమూర్తి మత్స్యావతారం ఎత్తి, ఆ సోమకుడిని అడ్డగించి.. ఆ వేదాలను తిరిగి బ్రహ్మునికి తిరిగి ఇచ్చేశాడు. అలా ఆ సందర్భంగా ఉగాది పండుగ ప్రారంభమైంది. 

అలాగే అత్యంత పరాక్రమశైలి, తేజోవంతుడైన విక్రమార్క చక్రవర్తి కూడా చైత్రశుద్ధ పాడ్యమినాడే పట్టాభిషిక్తుడయ్యాడు కాబట్టి.. ఉగాది పర్వదినంనాడు అతనిని స్మరించుకుని ప్రతిఒక్కరు ఉత్సాహాన్ని పొందుతారు.

ఈ ఉగాది పండుగను ముఖ్యంగా ఆంధ్రప్రదేశ్, కర్నాటక, మహారాష్ట్ర వంటి రాష్ట్రాలలో ఎంతో ఆధ్యాత్మికంగా జరుపుకుంటారు.