మాధుచ్ఛందసమ్ ఋగ్వేద సంహిత. 

ప్రథమ మండలం.. ప్రథమ అనువాకము.. ప్రథమ సూక్తము.

ఋషి (దృష్ట) : విశ్వామిత్రుని కుమారుడైన మధుచ్ఛందసుడు 

దేవత : అగ్ని

ఛందస్సు : గాయత్రీ ఛందస్సు 

1. అగ్నిమీళే పురోహితం యజ్ఞస్య దేవమృత్విజమ్ !

హోతారం రత్నధాతమమ్ !!

అగ్నిం = అగ్నిని; పురోహితం = పురోహితుడిని; యజ్ఞస్వదేవం = (జీవన) యజ్ఞాన్ని ప్రకాశింపచేసేవాణ్ణి; ఋత్విజం = ఋత్విక్కును; హోతారం = హోతను ( దేవతాశక్తులను ఆహ్వానించే ఋత్విక్కును); రత్నధాతమం = (జీవన యజ్ఞక్రియారూపం ద్వారా వచ్చే) ధర్మ, జ్ఞానరత్నాలతో పోషించేవాణ్ణి; ఈళే = నేను ప్రస్తుతిస్తాను, మనసా ప్రార్థిస్తాను..

(జీవన) యజ్ఞానికి పురోహితుడూ, ఋత్విక్కూ, హోతా, సత్య ధర్మ జ్ఞానరత్నాలతో పోషించేవాడూ అయిన అగ్ని దేవుణ్ణి నేను ప్రస్తుతి చేస్తాను. 

అగ్ని మార్గదర్శకుడూ, హితోపదేశకుడూ అయిన పురోహితుడు; బహిర్యజ్ఞాలనూ, అంతర్యజ్ఞాలనూ ప్రకాశింపజేసే దివ్యజ్యోతి. ఋతువు, ఋతువుకూ వచ్చే మార్పల ఆటుపోట్లను ప్రతిఘటించి, వాటి ప్రభావానికి లోనుగాకుండా వుండేలాగా వివిధ సాధనోపాయ క్రియా యజ్ఞాలను చేయిస్తాడు అగ్ని ఋత్విక్కు. ఉన్నతికై ఆవశ్యకమైన సృజనాత్మక దివ్యశక్తులను ఆహ్వానించి, ఆ సత్సంగంతో భవబంధ బాధలను తప్పించేవిధంగా మనం చేసే క్రియా కలాపాలనన్నింటినీ ఆహుతులుగా సమర్పింపజేసే హోత ఈ అగ్ని. చిదానంద రత్న నిధానాన్ని ప్రదానం చేసే ఈ అగ్ని నేతను (ఆయా పురోహితాది భూమికలలో నన్ను పరిపాలించమని) వినమ్రంగా, ప్రస్తుతి పూర్వకంగా ప్రార్థిస్తున్నాను. దేవేంద్రుడికి బృహస్పతిలాగా దశరథుడికి వసిష్ఠుడిలాలా, ధర్మరాజుకు ధౌమ్యుడిలాగా మనకు సదాలోచనను చెప్పి హితమైన మార్గంలో ముందుండి నడిపించి నిశ్ర్శేయస్సుని ప్రాపింపచేసే పురోహితుడు అగ్ని. పురోహితుడు అంటే, చేసేవాడికి గానీ, చేయించుకునేవాడికి కానీ అర్థం కాని రీతిలో ఏవేవో పూజాపునస్కరాలు తొందరతొందరగా చేసి, దక్షిణలను వ్యాపార ఫక్కీలో దండుకునే వాడన్నఇప్పటి విపరీతార్థం పురోహిత శబ్దంలో ఇమిడివున్న గురుభావాన్నే చంపేస్తోంది. ధర్మవేత్తా, వాగ్మీ, శుచి మంతుడూ, సచ్ఛీలుడూ అయిన పురోహితుడు వల్ల యజమానికి సర్వదా జయమే జరుగుతుంది. లాభాన్ని పొందేలాగా చేయడానికి గానీ, పొందిన దాన్ని పరిరక్షించడానికి గానీ, సద్గుణసమన్వితుడైన పురోహితుడి వల్లనే సాధ్యమవుతుంది. యజ్ఞమంటే... పదిమంది ఆనందంలోనే తన వ్యక్తిగత ఆనందం ఇమిడి వుందన్న ఇంగిత జ్ఞానంతో చేసే సకల జనసంగతికరణం. యజ్ఞమంటే వట్టి హోమాలే కాదు. బాహ్యంగా చేసే హోమం ఒక ప్రతీక మాత్రమే. నెయ్యి, సమిధలు మొదలైనవి హుతం చెయ్యడం వల్ల భౌతికోపయోగం వుండనే వుంది. వాతావరణం పున:పరిశుద్ధమవుతుంది. స్వార్థసంకుచితమైన మన మానుష చైతన్యాన్ని సర్వైక్యతాభావాన్ని నిరూఢం చేసే విశ్వచైతన్యంలో హుతంగావించి, ఆ సర్వచైతన్యంలో లీనం కావాలన్న అంతర్వజ్ఞాన్ని చేయడానికి పురికొల్పడమే ఈ బాహ్య యజ్ఞోద్దేశం. ప్రతీదీ యజ్ఞమే. జీవితమే యజ్ఞం. భోజనం చేయడం శరీరమనే గృహాన్నీ దానిలో వున్న కణ, అణు, పరమాణ్వాది సముదాయాని పుష్టినీ, తుష్టినీ, ఆరోగ్య సుఖాన్నీ సమంగా పంచడమనే యజ్ఞం. లోభ ప్రలోభాలకు ఎరగాకుండా సర్వజన లాభాన్ని ఉద్దేశించి చేసే వ్యవహారాలు కూడా యజ్ఞాలే. ఈ బహిరంతర్యజ్ఞాలను నిస్సంగంగా బంధాలను కలిగించకుండా చేయడానికి వీలు కల్పించే మెలకువలను ప్రకాశింపచేసేవాడే యజ్ఞప్రకాశుడు: విచారణ శీలి అయిన అగ్ని. 

జ్వాలలు పైకి ఎగిసి ప్రవర్తిస్తూ వుంటాయి కాబట్టి, అగ్ని ఉన్నతగతికీ, వికసనానికీ ప్రతీక. అంచేతనే అగ్నిని ఉపాసిసే భౌతికమైన సిరీ. ఆరోగ్యభాగ్యమూ, మానసిక శాంతి సౌభాగ్యమూ, ఆధ్యాత్మికమైన ఆనంద సంపదా ప్రాప్తించి తీరుతాయి. సర్వమతానుయాయుల్లోనూ అగ్ని ఉపాసన ఏదో ఒక రీతిలో వుండనే వుంది. ఆహుతులు వెయ్యడం, బైబిలులో ఉట్టంకితమయింది. పారసీలు అగ్ని ఉపాసనతో కోట్లకు పడగలెత్తారన్నది జగద్విదతమే. రత్నమంటే నిజానికి రమింపచేసేది అని అర్థం. రమింపసేజేది సంతోషం. రత్నధాతముడంటే రమణీయమైన సుఖాన్ని నిర్భరంగా చేకూర్చి శారీరక, మానసిక, ఆధ్యాత్మిక పుష్టిని అతిశయంగా ఇచ్చేవాడని అర్థం. 

2. అగ్ని: పూర్వేభిర్ ఋషి భీరీడ్యో నూతనై రుత !

సదేవాన్ ఏమ వక్షతి !!

అగ్ని = అగ్ని; పూర్వేభి: ఋషిభీ: = పూర్వీకులైన ఋషులచేత; ఉత = అంతేగాక; నూతనై: = ఈ కాలపు ఋషులచేత కూడా; ఈడ్య: = పొగడ్తనంద దగినవాడు; స: = ఆ అగ్నిదేవుడ; దేవాన్ = (సృష్టిలోని) దేవతాశక్తులను; ఇహ = ఇక్కడకు (ఈ జీవన యజ్ఞానికి); ఆవక్షతి = తీసుకొని రావాలి (అని ఆకాంక్ష).

ఈ అగ్నిని పూర్వీకులే కాదు, ఇప్పటి ఋషులు కూడా ప్రస్తుతించాలి. (ఎందుచేతనంటే) అతనే (కదా) ఈ జీవన యజ్ఞానికి సృష్టిలోని సకల దైవీశక్తులను తీసుకురావాలి. 

అగ్రణిగా అగ్నిని సనాతనులైన ఋషి పుంగవులే కాదు, అధునాతనులైన మహాద్రష్టలు కూడా కీర్తిస్తున్నారు. ఇకపైన కూడా కీర్తిస్తూ వుంటారు. హితకరమైన ఆలోచనలను, మంత్రణాలను ప్రతిపాదించి, ప్రగతిమార్గంలో నడిపించే ఈ పురోధసుడు ఇక్కడకు - మన మధ్యలోకి, సర్వదివ్యజ్ఞాన శక్తులను ఆవాహనం చేసి సమూహపరుస్తున్నాడు. 

పూర్వఋషులంటే, పరమాత్మనే శాశ్వత ధామంగా చేసుకొని అతని ప్రేమ వెచ్చదనాన్ని తమలో గాఢంగా నింపుకొని, అతనితో ఒకటైన ద్రష్టలు (పుర్వపూరణే,నికేతనే). 

‘‘యోంత: సుఖో:త రారామ: తథాంతర్జ్యోతిరేవ య:!’’ (భ.గీ.5-24)

అంత:సుఖులూ, అంతరాశ్రయులూ, అంతర్జ్యోతితో ఏకమైన వాళ్లూ ఇక్కడ పూర్వ ఋషి శబ్దంతో నిర్దిష్టమయ్యారు. ఆ విధంగా వారు త్రిశరీర బంధాలను వీడినవారు. నూతన ఋషులంటే పరమాత్మను గూర్చి ఆశ్చర్యవత్తుగా చెప్పకుండూ, చూస్తూ, వింటూ, ఇంకనూ పూర్ణైక్యతను పొందలేని వారై ఆశ్చర్యవత్తుగానే స్తుతిసూక్తిధనాన్ని విస్తారంగా ప్రోగుచేసే ధృత్యుత్సాహ సంపన్నులు. అగ్ని అగ్రణీత్వం ఒకసారి వుండి మరొకసారి లుప్తమయ్యేది కాదు. అందుచేత అగ్నిని ఉపాసించడంలో అప్పటివారూ, ఇప్పటివారూ అనే తేడాయే వుండదు. 

3. అగ్ని నా రయిమశ్నవత్ పోషమేవ దివే దివే !

యశసం వీర వత్తమమ్ !!

అగ్నినా = అగ్ని ద్వారా; దివే దివే = ప్రతిరోజూ; పోషం ఏవ = పుష్టిని స్తూ వికాసాన్ని అందించే, వీరవత్ తమం యశసం = విక్రాంతివంతమైన, లేక అతిశయ శక్తి వంతులకు తగిన కీర్తిని కలగజేసే; రయిం = (పుష్టిరూప) యశోరూప; ధనాన్ని, అశ్నవత్ = (సాధకుడు) పొందుతాడు; 

అగ్నిని ఆరాధించే సాధకుడు ఈ అగ్ని ద్వారా ప్రతిరోజూ పుష్టినీ, వికాసాన్నీ, శక్తివంతులకు అర్హమైన కీర్తిని ఇనుమడింపజేసే ‘‘ధనాన్ని’’ (స్పందనలను) పొందుతాడు. 

దినదినమూ ప్రవర్థమానమవుతూ పరిపుష్టమయ్యే అత్యంత విక్రాంతివంతమైన అంత: సమృద్ధినీ, యశస్కరమైన బాహ్యసమృద్ధినీ అగ్నణి అయిన అగ్ని వలననే మనం పొందగలుగుతున్నాము. 

నిజమైన వీరుడు దు:ఖాస్తిత్వాన్ని గుర్తించనివాడు. వీరవత్వం అంతే, ఆ వీరత్వాన్ని కలిగి వున్న ఆరూఢభావం అంటే దు:ఖాతీతత్వభావ. దు:ఖాన్ని అధిగమించడమన్నది అంత: సమృద్ధితోనే జరుగుతుంది. శౌర్యాన్ని ఉద్ధవగితలో స్వభావ విజయంగా శ్రీకృష్ణుడు నిర్వచించాడు. త్రిగుణాలకు లోబడ వుండడమన్నదే స్వభావం. దానిని జయించడమే నిజమైన శౌర్యమూ, వీర్యమూను. అంతృ:సమృద్ధి అంటే ఆత్మ తృప్తత్వం. స్వభావం కారణంగా సమృద్ధి అన్నది బయటనుంచి సంక్రమించేదన్న భావన మనందరిదీను. నిజానికి మన అంతస్సులో లేనిది లేనేలేదు. ఆ స్వభావాతీత సమృద్ధి మన అంతరంలో వ్యాప్తమై వున్న తేజేధనం (రయి) వల్ల రిసపుష్టమవుతుంది. అంత: సమృద్ధి వల్ల కలిగిన ప్రఖ్యాతే ప్రఖ్యాతి. 

4. అగ్నేయం యజ్ఞ మధ్వరం విశ్వత: పరిభూరసి !

స ఇద్దేవేషు గచ్ఛతి !!

అగ్నీ = హే అగ్నీ, యం యజ్ఞం, అధ్వరం విశ్వత: పరిభూ: అసి = జయాపజయ భావోద్యేగ హింసకు అతీతమైన ఏ సాధనా (క్రియా) యజ్ఞమార్గాన్ని నువ్వు అన్ని వైపులా, చుట్టూ వుండి (అప్రమత్తంగా పర్యవేక్షిస్తూ) వుంటావో; స: ఇత్ = ఆ క్రియా యజ్ఞమే; దేవేషు గచ్ఛతి = దేవతల పరిగణనలోకి చేరగలదు, దానినే మహాత్ములు మెచ్చకుంటారు. 

అగ్ని! (లాభనష్టాలనే మనో) హింసను విడనాడిన ఏ సాధన క్రియా యజ్ఞపథాన్ని చుట్టూ (కంచెలాగా) నిలిచి అంతటా నీవే యై పర్యవేక్షిస్తూ వుంటావో ఆ యజ్ఞమార్గమే మహాత్ముల పరిగణనలోకి చేరుతుంది. 

అగ్ని! నువ్వు యజ్ఞపథాన్ని చుట్టూ కంచెలాగా ఆవరించి ఫలలంపటత్వమనే సతత హింస నుంచి సంరక్షిస్తూ వుంటావు. అటువంటి యజ్ఞమే సృష్టిశక్తులను ప్రీతినిస్తుంది. దానినే ఆ దివ్యశక్తులు సత్కరించి స్వీకరిస్తాయి. 

5. అగ్నిర్ హోతా కవిక్రతు: సత్యశ్చిత్ర శ్రవస్తమ: !

దేవో దేవేభి రాగమత్ !!

హోతా = జ్ఞానవిజ్ఞానదాతలైన దేవతాశక్తులను పిలిచేవాడు; కవిక్రతు: = కవిలాగా సృజనాత్మక శక్తితోనూ, ఉపజతోనూ, సాధన క్రియలను నిర్వహించేవాడు; సత్య: = ఎల్లప్పుడూ మార్పుకు అతీతంగా వుండేవాడు; చిత్రశ్రవ: తమ: = కంటికి చిత్రమైన కాంతిశక్తినీ, చెవికి చిత్రమైన నాద శక్తినీ అతిశయంగా అందించేవాడు.. వైవిధ్యమైన చిత్ర ధ్వని చిత్రాలకు గొప్ప నెలవు అని పేరెన్నిక గన్నవాడు; అగ్ని: దేవ: = అటువంటి అగ్నిదేవుడు; దేవేభి: ఆగమత్ = తనసాటి దైవీశక్తులతో సహా రావాలి. 

జ్ఞానవిజ్ఞాన దాతలైన దివ్యశక్తులను ఆవాహనం చేసేవాడు, క్రాంతదర్శీ, క్రాంత శ్రుతీ అయిన కవితల్లజుడిలాగా సృజనాత్మక శక్తితోనూ, ఆత్మదారణా శక్తితోనూ, ప్రజ్ఞాపాటవంతోనూ, క్రియావ్యూహాలను రచించి నిర్వహించేవాడూ, ఎల్లప్పుడూ మార్పుకీ, పరిణామానికీ అతీతంగా నిలిచి వుండేవాడూ, వైవిధ్యభరితమైన వాక్స్పందనలకూ కాంతి స్పందనలకూ శబ్దచిత్రాలకూ మహా ఆలయమని ప్రసిద్ధికెక్కినవాడూ అయిన అగ్నిదేవుడు తన తోటి దైవీ శక్తులతో (ఈ జీవన యజ్ఞనిర్వహనానికి తోడుగా నిలవడానికి) రావాలి. 

6. యదజ్ఞ దాశుషే త్వ మగ్నే భద్రం కరిష్యసి !

తవేత్తత్ సత్యమజ్ఞిర: !!

అంగ అగ్నే! అంగిర: = చూడు అగ్ని! (దావాగ్ని అంగారాల్లాగా కోరికలను కాల్చిశమింపజేసే) అంగిరుడా!; త్వం = నువ్వు; దాశుషే = తాను చేసే కర్మలనన్నింటినీ భగవత్సమర్పణం చేసేవాడికి; యత్ భద్రం కరిష్యసి = ఏ సుఖ కల్యాణాలను కలిగిస్తావో; తత్ తవ ఇత్ = అది నీదే, నీకు తగినదే; తత్ సత్యం = ఇది ముమ్మాటికీ నిజం. 

చూడా అగ్ని! అంగారాల్లాగా, ఆసక్తులను అంటించి దహించి, శమింపజేసే అంగిరుడా! తాను చేసే సర్వ కర్మలనూ, భగదర్పణం చేసే సాధకుడికి నువ్వు కలుగజేసే భ్రదతను నువ్వే ఇవ్వగలవు. అది నీకే చెల్లును. ఇది ముమ్మాటికీ సత్యం. 

ప్రియతమైన అగ్ని! ద్రవ్య హవిస్సులనూ క్రియా హవిస్సులను నీకు సమర్పించి నీలో వేల్చే సాధన యజమానికి నువ్వు ప్రసాదించే పరమసుఖం... అదే, నీ సత్యమైన రూపు.... అదే నీ ప్రధనమైన ప్రదీప్త స్వరూపం... అదే నీ విలక్షణమైన లక్షణం. 

7. ఉపత్వాగ్నే దివే దివే దోషావస్తర్ ధియా వయం !

నమ భరన్త ఏమసి !!

అగ్నే = హే అగ్నీ; వయం = సాధకులమైన మేము; దివే దిదే దోషావస్త: = ప్రతీరోజూ రాత్రీ పగలూ; ధియా = బుద్ధిపూర్వకంగా చేసే కర్మలను; నమో భరన్త: = నమస్సులతో నింపుతూ (కర్మలను అణుకువతో చేస్తూ); ఉప, త్వా, ఆ ఇమపి = నీ దగ్గరకు చేరుతున్నాము. 

అగ్నీ! మేము అహరహమూ రాత్రీ, పగలూ (అనే భేదం లేకుండా) మనసా బుద్ధ్యా వినయ పూర్వకంగా కర్మలను చేస్తూ నమస్సులనర్పిస్తూ నీ దరికి చేరుతున్నాం. 

8. రాజన్త మధ్వరాణాం గోపామృతస్యదీదివిమ్ !

వర్ధమానంస్వే దమే !!

రాజన్తం = దేదీప్యమానంగా వెలుగుతున్న; అధ్వరాణాం = ఫలాసక్తి అన్న హింసను బహిష్కరించిన యజ్ఞ మార్గాలను; గోపాం = సంరక్షిచేవాడివీ; ఋతస్య = విశ్వనియమాన్ని; దీదివిం = బాగా ప్రకాశింపజేసేవాడివీ; స్వే, దమే, వర్ధమానం = నిగృహీతమైన, క్రమశిక్షణాయుక్తమైన, సాక్షాత్తూ తనదే అయిన సాధన శరీర గృహంలో వర్ధిల్లుతున్నవాడివీ; స: త్వం అగ్నే = అటువంటి నువ్వు; ఓ అగ్ని మానవే = కొడుకుకు.

ఫలాసక్తి వల్ల కలిగే హృదయ సంకటాలను ఉద్వేగాలనూ పోగొట్టుకుని దివ్యసాధనాపథాలను అనుసరించే సాధకుడిని సంరక్షిస్తూ, విశ్వనియమాన్ని (భగవదిచ్ఛను) అతనికి గోచరమయ్యేలాగా ప్రకాశింపజేస్తూ అతని సంయమిత శరీర గృహంలో సంవర్థమానమవుతున్న. 

అగ్నీ! పలాసంగమనే బంధకారక పీడను విడిచిన మార్గాలను సంరక్షిస్తూ విరాజిల్లుతున్నావు నువ్వు. ప్రచండ తేజస్సుతో విశ్వధర్మసేతువులను కాపాడుతున్నావు. నిగ్రహ ప్రకాశితమైన వ్యక్తిగత దేహగేహాల్లోనూ.. విశ్వకాయ మహా గృహంలోనూ ప్రదీప్తంగా వర్ధిల్లుతున్నావు. ఆ నీకు చేరువై, సన్నిహితమై ప్రతిరోజూ, రాత్రింబవళ్లు ఎడతెరిపిలేకుండా నిరంతరమూ కాయేన, మనసా, బుద్ధ్యా కర్మణా నీ సన్నిధినే కల్పించుకుంటూ మేము సర్వ సమర్పణా పూర్వక నిర్భర భావంతో నిన్ను ధ్యానం చేస్తూ వుంటాం. 

9. స న: పితేవ సూనవేఁ గ్నే గోపాయనోభవ !

సచస్వా న: స్వస్తయే !!

పితా ఇవ = తండ్రివలె (సులువుగా చేరదగిన వాడయినట్టు); సు ఉపాయనోభవ = సులువుగా దరిచేరనిచ్చే వాడివికా; న: = మేము, మమ్మల్ని; స్వస్తయేసచస్వ = భద్రంగా వుండేలాగా మాతో కలిసి వుండు. 

ఆ నువ్వు అగ్నీ! కొడుకు తండ్రిని చేరగలిగినంత చనువుగా మమ్మల్ని నీ వద్దకు చేరనివ్వు. మేము అవ్యయంగా సుభద్రంగా వుండేలాగా మాతో ఎప్పుడూ సమ్మిళితమై వుండు. 

అగ్ని! తండ్రి ఒడిలోనికి కొడుకు చేరుకునేంత సులువుగా మేమే నిన్ను చేరుకోగలిగేలాగా, నీ సాన్నిహిత్యాన్ని మాకు ప్రసాదించు. మేము స్వస్తిమంతులమై పరమభద్రాన్ని పొందేలాగ నువ్వెప్పుడూ మాతో కూడి వుండు.