వెయ్యేళ్ల క్రితం మన భారతదేశంలో అనేక రాజులు... కొందరు ప్రాంతాలవారీగా, కొందరు రాజ్యాలవారీగా మరికొందరు ఏకంగా భారతదేశాన్ని పరిపాలించినవారు వున్నారు. ఇటువంటి కథనాల గురించి మనం స్కూళ్లలోనూ పుస్తకాలలో చదువుకున్నాం. అయితే అప్పటి సామాన్య మానవుల జీవితం గురించి సంబంధించిన విశేసాలు చాలా తక్కువ.

అప్పటికాలంలో రాజులవారు భోగభాగ్యాలతో సుఖసంతోషాలతో తమ జీవితాలను గడిపేవారు. కానీ సామాన్య మానవులు నిర్వహించుకునే కార్యకలాపాలు, వారి జీవన విధానం గురించి అంత ఎక్కువగా ప్రచారంలోకి రాలేదు. 

హిందూ ధర్మాలలోని పురాణాల కథనాల ప్రకారం.. రాజులకు సంబంధించిన చరిత్రగాధలు ఎన్నో వర్ణించబడ్డాయి. ఆనాడు కవులు.. రాజులు, జమీందారుల పోషణలోనే జీవించారు గనుక వీరికి ప్రథమ స్థానం దక్కుతుంది. జానపద గేయాలు, కథలలో సామాన్య జీవనానికి సంబంధించిన కొన్ని విశేషాలు లభించాయి. 

ఆరోజులలో చదువుకోవడం అనేది కేవలం కొన్ని వర్గాలకు, కులాలవారికి మాత్రమే పరిమితమైంది. రాజ్యానికి సంబంధించిన సమాచారాలు, న్యాయాలు కేవలం పై వర్గాలకు మాత్రమే సంకుచిత రీతిలో పరిమితమై వుండేవి. అంతేకాదు.. ఆ కాలంలో ప్రజలు అర్థంపర్థంలేని ఆచారాలను అమలు చేసుకుని, మూఢనమ్మకాలను ఎక్కువగా విశ్వసించేవారు. 

ప్రాచీనకాలం నుంచి మన భారతదేశం ఒక వ్యవసాయక దేశమే. కాకతీయుల కాలంలో ఓరుగల్లులో జరిగిన మైలసంతలో ఇతర వస్తువులు, అపరాలతో బాటు ధాన్యం కూడా అమ్మేవారట. రెడ్డిరాజుల కాలంలోనూ, అంతకుముందు దేశంలోగల భూమి రాజుగారి సొంతమే.

రాజు భూమిని రైతులకు కౌలుగా ఇచ్చేవాడు. ఆ రోజులలో పన్ను విధానం వుండేది. పైగా ఈ పన్ను కూడా బలవంతంగా వసూలు చేసుకునేవారు. పన్నులు చెల్లించకపోతే.. రాజుభటులను ఎదురించే శక్తి ఆ ప్రజలలో వుండేది కాదు. 

ఆనాడు వున్న ప్రాంతాలలో ఎక్కువగా కాలువలు వుండేవి కావు. పంటలకు వీలైన భూములున్న ప్రదేశాలలో రాజులు, మంత్రులు, శ్రీమంతులు, సేనానులు మొదలైనవారు చెరువులు, కుంటలు తవ్వించేవారు. ఆ చెరువుల నుంచి వచ్చే నీటిని పొలాలకు మోట ద్వారా పెట్టేవారు. 

మన ఆంధ్రరాష్ట్రంలోని గుంటూరు జిల్లాలో పల్నాటి ప్రాంతంలోని రేగడి భూములలో జొన్నలు బాగా పండించేవారట. కృష్ణా జిల్లాలో, గోదావరి జిల్లాలొ మేలిరకం ధాన్యాలను పండించేవారు. 

పన్నులు చెల్లించనివారిని నిజాం ప్రభుత్వ కాలంలో తెలంగాణా ప్రాంతంలో ప్రజలను చాలా క్రూరంగా హింసించేవారని ‘‘ఆంధ్రుల సాంఘిక గ్రంథం’’లో పేర్కొనబడింది. 

ఇంకా రకరకాలుగా సామాన్య మానవులు అనేక కష్టాలను అనుభవిస్తూ.. రాజులకు సేవలు చేస్తూ తమ జీవితాన్ని గడిపేవారు.