1. ఓమిత్యేతదక్షకరమిదం సర్వం తస్యోపవ్యాఖ్యానం భూతం 

భవిద్భవిష్యదితి సర్వమోంకార ఏవ !

యచ్చాన్యత్ త్రికాలాతీతం తదప్యోంకార ఏవ !!

ఈ మొత్తం లోకం ఓంకారమే. గతించినవి, వున్నవి, రాబోయేవి అన్నీ ఓంకారమే. మూడుకాలాలకూ అతీతమైంది ఏదైతేవుందో అది కూడా ఓంకారమే. 

2. సర్వం హ్యేతద్ బ్రహ్మ అయమాత్మా

సో యమాత్మా చతుష్పాత్ 

విశ్వంలో వున్నవన్నీ భగవంతుడే. ఈ ఆత్మ కూడా భగవంతుడే. ఈ ఆత్మ నాలుగు పరిణామాలు కలది. 

3. జాగరికస్థానో బహి: ప్రజ్ఞ: సప్తాంగ ఏకోనవింశతి ముఖ: 

స్థూలభుగ్ వైశ్వానర: ప్రథమ: పాద: !

ఆత్మలో మొదటి పరిమాణం వైశ్వానరుడు అనబడుతున్నాడు. ఈ వైశ్వానరుడి చైతన్యం బాహ్మముఖంగా వుంది. 7 అవయవాలు, 19 నోళ్లుగల వైశ్వానరుడు జాగ్రదావస్థలో బాహ్యజగత్తును అనుభవిస్తాడు. 

4. స్వప్న: స్థానో న్త: ప్రజ్ఞ: సప్తాంగ ఏకోనవింశతిముఖ:

ప్రవివిక్తభుక్ తైజసో ద్వితీయ: పాద: !!

ఆత్మలో రెండవ పరిమాణం తైజసుడు అనబడుతున్నాడు. దీని చేతన అంతర్ముఖమైంది. 7 అవయవాలు, 19 నోళ్లుగల తైజసుడు స్వప్నావస్థలో మానసిక లోకాన్ని అనుభవిస్తాడు. 

5. యత్ర సుప్తో న కంచన కామం కామయతే న కంచన స్వప్నం 

పశ్యతి తత్ సుషుప్తమ్ ! సుషుప్తస్థాన ఏకీభూత: ప్రజ్ఞానఘన 

ఏవానందమయో హ్యాననందభుక్ చేతోముఖ: ప్రాజ్ఞస్తృతీయ: పాద: !!

కోర్కెలు, కలలలో ఏదీలేని నిద్రాస్థితి ఆత్మలో మూడవ పరిమానమవుతుంది. ఈ స్థితిని అనుభవించేవాడు ప్రాజ్ఞాడు. ఈ స్థితిలో ఎటువంటి అనుభవాలుండవు. గ్రహణశక్తి బహిర్గతమై ఒక రాశిగా వుంటుంది. అందువల్ల ఇది జాగ్రత్, స్వన్నస్థితి చేతనలకు ద్వారంగా వుంటుంది. ఆనందస్వరూపుడైన ప్రాజ్ఞుడు ఇక్కడ ఆనందాన్ని అనుభవిస్తాడు. 

6. ఏష సర్వేశ్వర ఏష సర్వజ్ఞ ఏషో న్తర్యామ్యేష యోని: 

సర్వస్య ప్రభవాప్యయౌ హి భూతానామ్ !!

ఇతడే సర్వేశ్వరుడు. సర్వం తెలిసినవాడు. ఇతడే అన్ని ప్రాణులలో కొలువై నడిపిస్తున్నాడు. సమస్తానికి మూలకారకుడు. ప్రాణుల ఉత్పత్తికి, వారి వినాశనానికి కారకుడు ఇతడే. 

7. నాన్త: ప్రజ్ఞం న బహి: ప్రజ్ఞ: నోభయత: ప్రజ్ఞన ప్రజ్ఞానఘనం న ప్రజ్ఞమ్ నా నా ప్రజ్ఞమ్ !

అదృష్టమ్ అవ్యవహార్యమ్ అగ్రాహ్యమ్ అలక్షణమ్ అచిన్త్యమ్ అవ్యవదేశ్యమ్ ఏకాత్మప్రత్యయసారం 

ప్రపంచోపశమం శాంతం శివం అద్వైతం చతుర్థం మన్యన్తే స ఆత్మా సి విజ్ఞేయ: !!

నాలుగవ పరిణామం అంతర్ముఖ, బహిర్ముఖ స్థితులు కాదు. అది చైతన్యం సమకూరిన స్థితి కాదు. చేతన స్థితి కాదు. అది కనిపించదు. చేతులులేని, గ్రహించ శక్యంకాని, గుర్తులులేని, ఊహాతీతమైన, వర్ణనాతీతమైన స్థితి కాదు. దాన్ని ఆత్మ చేతన్యంగా మాత్రమే తెలుసుకోగలం. అక్కడ ప్రాపంచిక చైతన్యం లేదు. అది ప్రశాంతకరమైంది.. మంగళకరమైంది.. అద్వయితం.. ఇదే నాలుగవ పరిమాణం. ఇదే ఆత్మ. దీన్నే తెలుసుకోవాలి. 

8. సో యమాత్మా అధ్యక్షరమ్ ఓంకారో ధిమాత్రం పాదా

మాత్రా మాత్రాశ్చ పాదా అకార ఉకారో మకార ఇతి !!

ఈ ఆత్మను శబ్దపరంగా చెప్పాలంటే.. అదే ఓంకారం. అక్షరాలలో అ;ఉ;మ్ అనే మూడు అక్షరాలతో ఓం రూపొందింది. 

9. జాగరితస్థానో వైశ్వానరో కార: ప్రథమా మాత్ర ఆప్తేరాదిమత్వాద్ 

వా ఆప్నోతి హ వై సర్వాన్ కామానాదిశ్చ భవతి య ఏవం వేద !!

ఓంకార మంత్రి మొదటి భాగమైన అకారం జాగ్రదావస్థ పరిమాణమైన వైశ్వానరునితో పోల్చబడుతుంది. వ్యాపకత్వంవల్ల, ఆరంభత్వం వల్ల ఈ రెండూ సమంగా వున్నాయి. ఈ విధంగా ఉపాసన చేసినవారి అన్ని కోరికలు నెరవేరుతాయి. అటువంటి ఉపాసకుడు ధన, కనక, వస్తు, వాహనాదులతో అగ్రగణ్యుడవుతాడు. 

10. స్వప్నస్థానస్తైజస ఉకారో ద్వితీయా మాత్రా ఉత్కర్షాదుభయత్వాద్ వా ఉత్కర్షతి 

హ వై జ్ఞానసన్తతిం సమానశ్చ భవతి నాస్యాబ్రాహ్మవిత్ కులేభవతి య ఏవం వేద !!

ఓంకార మంత్రం రెండవభాగమైన ఉకారం స్వప్నావస్థను ఆధారంగా చేసుకున్న తైజసుడు. ఎందుకంటే.. శ్రేష్ఠత్వంవల్ల, రెండింటి సంబందంవల్ల రెండూ సమానంగా వున్నవి. ఈ విధంగా తెలసుకున్నవాడు నిశ్చయంగా జ్ఞానాన్ని పెంపొందించుకుంటాడు. సుఖ-దు:ఖాల వంటి ద్వంద్వాలలో సమతుల్యంతో వ్యవహరిస్తాడు. జ్ఞానికాని వాడు ఎవరూ అతడి వంశంలో జన్మించరు. 

11. సుషుప్తస్థాన: ప్రాజ్ఞో మకారస్తృతీయా మాత్రా మితేరపీతేర్వా మినోతి 

హ వా ఇదం హ వాఇదం సర్వమపీతిశ్చ భవతి య ఏవం వేద !!

ఓంకార మంత్రం మూడవభాగమైన మకారం సుషుప్తిని ఆధారంగా చేసుకున్న ప్రాజ్ఞుడు. ఎందుకంటే.. కొలతవేసే స్వభావంవల్ల, గ్రహించే స్వభావంవల్ల, రెండూ సమానంగా వున్నాయి. ఈ విధంగా తెలుసుకున్నవాడు సమస్తాన్ని కొలతవేసేవాడుగా, గ్రహించేవాడుగా అవుతాడు. 

12. అమాత్రశ్చతుర్థోవ్యవహార్య: ప్రపంచోపశమ: శివో ద్వైత ఏవమోంకార 

ఆత్మైవ సంవిశత్యాత్మనా త్మానం య ఏవం వేద య ఏవం వేద !!

ఓంకార మంత్రంలో నాలుగవ భాగం.. లేదా భాగమని చెప్పలేనిది. నిర్వికారమైంది. మంగళకరమైంది. ఈ ఓంకారమే ఆత్మ. ఈవిధంగా తెలుసుకున్నవాడు ఆత్మను ఆత్మద్వారా పొందుతాడు.